I. LAKHUIHTHEI TICHHETU LANGSARTE

A. India ram pum huapa lakhuihthei tichhetu langsarte

1. Rannung

     l) A tui hnang dawttu rannung var (Mealy bug, pseudococcusbrevipes and planococcuscitri)

     2) A kung khertu pangang (Stem borer, Metamasiusritchiei)

     3) Khuavang chhinchhiah ang tak, che sawn lo, a tuihnang dawttu (Scale insect, Diaspisbromeliae)

2. Natna

     l) A rah tawih (Fruit rot, Ceratosmellaparacoxa)

     2) A Zungtawih (Root rot, Phytophthoracinnamon, PhytophthoraParasitica)

     3) A kung vuai leh thi (Wilt, virus transmitted by mealy bug Dysmicoccusbrevipes)

3. Thlai rulhut

     1) A zung tisawrbawktu (Root knot nematode, Meloidogyne incognita)

     2) A zung titawihtu (Root lesions nematode, Pratylenchussp)

     3) A zung tichhhetu (Root nematode, Rotylenchusrenifonns)

4. Hnim

     Lakhuihthei hmun awmna a zirin hnim chi hrang hrang a awm. Hnim hi hlawm thumin then a ni a, Chung te Chu: (a) Di leh thang (b) Phungladin (Sedges ), (c) Hnah bial leh hnah hlai leh a zam chi.

5. Sazu

     1. Sakuh (porcupine, Hystrixindica)

     2. Zu in (Roof rat, Rattusrattus)

     3. Tampui (Smaller baadicoot, Bandicotabengalensis)

     4. Thehlei (Tree squirrel)

B. Mizorama lakhuihthei tichhetute

1. Rannung

     l) A rah leh a kung khertu pangang (Fruit &stem borer, Thecla ecohion)

     2) Tlumpi (termites, Tetranychusspp)

     3) Thlangdar (pineapple bug,caropohilushemipterus)

     4) Maimawmte (Pineapple mite, Stigmacushoridanas)

     5) Pangangkinei (Slug caterpillar, Latoiatepida)

     6) Rannung/sephung chi khat (Black palm beetle, Oryctes rhinoceros)

2. Natna

     l) A rah tawih (Black rot/soft rot, Ceratostomellaparadoxa)

     2) A hnah val (Leaf spot,phytophthorasp)

     3) A kung tawih (Stern rot, ceretoeystisparadoxa,Thielaviopsisparadoxa)

3. Hnim

     Lakhuihthei hmun awmna azirin hnim chi hrang hrang a awmthei.

Source
Ziaktu : C. Lalnithanga, APPO

Bu hming : Loneitu Thian (IPM)
Department of Agriculture (Crop Husbandry)
Page 314-319

II. LAKHUIHTHEI TICHHETU THLITHLAI

     Hei hian a tum ber chu lakhuihthei tichhetu rannung chu a inthlahpun nasat hma, a awm tantirh tea tihrem dan kawng zawng leh natna pawh a taidarh hma a tih dam hi a ni. Loneitute leh Department-a thawk ten a huhoin anmahni khua leh block theuhah lakhuihthei hmunah kal in a tichhetu an thlithlai thin tur a ni a. Loneitute pawh lakhuihthei tichhetu rannung leh natna chu a khat tawka thlithlai a tulzia hriattir tur a ni.Lakhuihthei tichhetu an thlithlai hnua an hmuh dan a zirin a tichhetu laka lakhuihthei ven dan kawng pwh ruahman tur a ni.

A. A tichhetu thlithlai tura lakhuihthei hmun tlawh thuak thuak:

     A tichhetu rannung tam dan azirin leh natna nasat dan azirin kartin lakhuihthei hmun chu tlawh tur a ni a, a hnuah ni 10 danah tlawh leh thin tur a ni. Lakhuihthei hmun hectare khata zauvah a chuklakin hmun 12 thlan tur a ni a, hmun tinah lakhuihthei kung 5 zel chik taka endik tur a ni a, a tuihnang dawttu rannung var, keh awlsam tak (Mealy bug, Pseudococcusbromilae) awmzat chhinchhiah tur a ni a, rannung tha leh tangkai awm leh a tam lamte chhinchhiah bawk tur a ni a, natna a awm a nih chuan a nasat dan chhinchhiah bawk tur a ni.

III. LAKHUIHTHEI VEN NANA IPM HMAN TURTE

A. Loneitu thiamsa

     1. Lakhuihthei hmun thar siam dawn chuan nipui lain thuk deuh hlekin lei leh phut tur a ni a, chu chu cheh dip/nawi leh vek tur a ni, tichuan leia awm natna hrikte, rannungte leh hnim bul bal leh a zung liante a pho chhuak anga, nisain a em hlum dawn a ni.

     2. Mizoram ang tlangramah chuan awih pangah mualvang tan zawngin lakhuihthei hi an phun a, hmun thenkhatah chuan mual vang tan zawng a terace-laihsaah an phunbawk.

     3. Lakhuihthei chi tur, a peng, a bul chawr leh lakhuih rah chhipa a zikte hi a hrisel tha chauh phun tur a ni.

     4. Zing deuh hleka lakhuihthei phun hian a rah a thar tamin a hlawk zawk a, a chhan chu hnim to tur a dip zo a,nisa em sat lutuk tur lakah a hnah an inzarhlim tawn a, a kung a thang ngila a tlu lova, lakhuihthei chi hralh tur a tam bawk a ni.

     5. Tuipek tur awmnaah chuan a bikin thal laiin a hun takah tui pek tur a ni a. lakhuihthei mamawh tawk Urea, DAP Ieh MOP pek tur a ni a, thar tam leh zual beisei vangin Urea leh DAP pek tam lutuk loh tur a ni.

     6. Lakhuihthei hmun thlawhfai reng tur a ni. Lakhuihthei hmunah hian hnim tur hman a remchang vak lova. A hmun siam thar tur chuan phun hmain hnim tur an kap thei ang.

     7. Lakhuihthei hnah ro leh a rah lawh a pianga a chhipa mi a zik an paih thin te hi a chi atan duh an d awm loh chuan sahsawma, changpat ek lei tha siamna khurah dah a tha. A nih loh pawhin lei tha khurah sahsawm hnuah dah tur a ni. Chutilo chuan sazu leh thehlei an nghal duh.

     8. A theih chuan lakhuihthei hi kumtin a thara a tiak phun ziah hi a tha ber a, India ram hmun zau zawkah chuan an zuah kumhlun ve ngai lo a ni. Amaherawhchu India hmarchhak a state tam bera lakhuihthei hmun vawi khat siam tawh chu kum 3 - 4 an enkawlzui thin a, lakhuihthei pawh India ram hmundang ami aiin a tui a, a thlum tha a, tui a ngah bik bawk ani.

     9. Lakhuihthei hmun awmna azirin lakhuihthei chin hunte, a enkawl dante a ngeih zawng leh a tha tur zawnga enkawl dan a awm

B. Hmanraw dang hman

     1.Rannungin a eichhiat lai leh natna in a tihchhiat lakhuihthei, a kung, a hnah , a rah leh a zik chu lak khawma, hal ral tur a ni.

     2. Thang chi hrang hrang sazu awh nan kam tur a ni a, tawktarh leh chah itawm tak thangah chuan dah tel tur a ni.

     3. Rannung ei chi sava fukna, lakhuihthei kung aia sang, kraws ang tak siam a, lakhuihthei hmunah a chuklakin Phun thluah tur a ni a. Hectare khatah sava fukna tur hi 10-12 Phun a tawk a ni. Sava chuan lakhuihthei bawmtu leh eitu rannung an chuk dawn a ni.

C. Thil nung tha leh tangkai hman

     1. Leia awm natna hrik suat nan Trichoderma sp hman tur a ni.

     2. Lakhuihthei eichhetu rannung mana, chaw atana ei thin ho rannung tha humhalh tur a ni, Chung te chu- Maimawm,Khuavanglamdar, khawidang chi khat, thlangdar chi khat, uifawm, daidep, lace wings, Geocoris, Anthocorid, Nabids, Redrviids, Rannung dang inthlahpunnana (tuiphumnen) hmang chi ho rannung tangkai pawh an rem mai loh nan humhalh tur a ni. eg.Apanteles sp. Braconsp, Campoletissp,Eriborussp,Trichogrammasp, telenomus sp.

     3. Lakhuihthei hmun sir zai zaiah, a hualvelin vaimim emaw faisa emaw chin tur a ni a, hei hian rannung tangkai taktak a humhalh a ni entirnan khuavanglamdar, Staphylinids, Chrypoperlasp, Anthocorids, Geocoris, NabisRedrviids etc. vaimim me, a pa chi (pollens) hian rannnung tangkai pakhat chrysoperla chu lakhuihthei hmuna an cham ban reng theih nan a tanpui bawk a ni.

     4. Lakhuihthei tuihnang dawt thin rannung a awm leh awm loh thlithlai reng tur a ni a, a awm a nih chuan a suattu atan rannung tangkai Chrysoperlasp note (larvae) chu lakhuihthei hmunah chhuah tur a ni a, a keu hlim (pangang) 2-3 chu lakhuihthei kung khatah chhuah (dah) a tawk a ni.

D. Rannung thahna hlo leh natna damdawi kah

     1. Lakhuihthei chawrno tantirh leh a rah sen lai hian a tuihnang dawttu rannung var suat nan Fenitrothion @ 2ml leh tui 1litre chawhpawlh kah a ni.

     2. Lakhuihthei rah lawh (seng) hma ni 20 a la awmin rannung thahna hlo reng reng kah tawh loh tur a ni.

     3. A zung tawih leh a rah lairil tawih natna ven nan Brodeaux mixtue 1% emaw Copper Oxychloride@2gm leh tui 1litre chawhpawlhin lakhuihthei bul, lei seh chin chu leih tur a ni.

     4. Sazu hrai nan Bromadiolone cake leh Zinc Phosphide & a inchhawkin hman tur a ni. Zinc Phosphide 10gm leh buhfai, tela nuai mawm chawhpawlh tur a ni a, chu chu tur chahna tur emaw ah antui hawp fian 2 zel dah tur a ni. Hemi hnu ni 5-na velah sazu thi bang hrai nan Bromadiolone cake hman tur a ni. A tlang lian pakhat chu a tlang te 6 ah phel tur.

E. Hnim suat/hlo thlawh

     1. Chemkawm leh tuthlawha lakhuihthei hmun thlawh hi a tha hle a, mahse a hautak a, lakhuihthei thar nana senso zawng zawng atanga 40% hi hlo thlawh nan sen a ngai a ni.

     2. Hnim a tlem nan lakhuihthei tlar inkara buh chin hi a that bakah lei hanna belhchhah thei a ni.

     3. Lakhuihthei kung kar leh a tlar inkara hnim chu polythene dumin khuh tur a ni a, hnuah di in khuh leh tur a ni.

F. Sazu suat

     1. Lakhuihthei hmuna sazu a tam loh nan hlo thlawhfai reng tur a ni.

     2. Hetiang hian a huhoin sazu hrai tur a ni.

Ni 1-na  :    Lakhuihthei hmuna sazu kua awm zawng zawng chu leiin hnawh vek a, chhinchhiah tur a ni.

Ni 2-na   :   Sazu kua inhawng leh zat chhinchhiah tur, sazu in a la luah tihna a ni. Sazu kua ah chuan lehkhain buhfai lawng (Sazu tur tel lo) chauh fun a vawm luh tur a ni.

Ni 3-na   :   Zinc Phosphide10gm leh buhfai, tela nuaimawm tawh 500gm chu chawhpawlh tur a ni a, lehkhain antui hawp fian 2 zel fun a, sazu kuaah thlak/ vawm luh tur a ni.

Ni 4-na   :   Sazu thi zawn a, chhar khawma leiah phum tur a ni. Sazu tur chah an ei loh pawh lak vek a, leia phum tur a ni.

Ni 5-na   :    Sazu kua zawng zawng lei a hnawh leh vek tur a ni a, a zat chhinchhiah tur a ni.

Ni 6-na   :    Sazu kua inhawng leh chu a tlem tawh hle ang a, tahchuan Bromadiolone chhang (Cake) dang lian chu hmun 6 ah phel tet tur a ni a, tlang te pakhat zel chu lehkhaa tuam hnuah sazu kua inhawng leh apiangah thlak tur a ni.

Ni 7-na      Sazu kua zawng zawng leia hnawh leh vek tur a ni.

Ni 8-na   :    Sazu kua inhawng leh a la awm fo chuan a kaw urna, Aluminium Phosphide fun te pakhat chu zai hawn a, rang taka sazu kuaah chuan thun tur a ni, thun zawh velleh sazu kua chu leiin hnawh tur a ni.

Ni 9-na   :    Sazu a thih rem leh rem loh hriat nan sazu kua chu leiin hnawh leh vek tur a ni. A inhawng a awm tawh loh chuan an thi rem tihna a ni.

Download